Ζήσης Μελισσάκης

Προφίλ: Ο Δρ. Ζήσης Μελισσάκης είναι Κύριος Ερευνητής στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών (Τομέα Βυζαντινών Ερευνών) του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Οι κυριότερες έρευνές του επικεντρώνονται σε μοναστηριακές βιβλιοθήκες, ιδίως του Αγίου Όρους και της Πάτμου, με αντικείμενα παλαιογραφικού, κωδικολογικού, αλλά και ιστορικού-αρχειακού ενδιαφέροντος. Οι βασικές τρέχουσες εργασίες του αφορούν στην καταλογογράφηση των χειρογράφων της Μονής Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου Πάτμου και χειρογράφων και παλαιτύπων της αθωνικής Μονής Ιβήρων. Έχει συμμετάσχει σε πολλά ελληνικά και διεθνή ερευνητικά προγράμματα με θέμα τον βυζαντινό και μεταβυζαντινό ελληνικό κώδικα. Από το 2002 έως σήμερα διδάσκει Ελληνική Παλαιογραφία στο Φροντιστήριο Ιστορικών Επιστημών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και έχει δώσει σεμιναριακές διαλέξεις στο ίδιο γνωστικό αντικείμενο σε διάφορα ελληνικά πανεπιστήμια. Τα τελευταία χρόνια έχει οργανώσει δύο διεθνή θερινά σχολεία Ελληνικής Παλαιογραφίας και Βυζαντινής Επιγραφικής του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών στη Μονή της Πάτμου.

Εκπαίδευση:

2002 Διδακτορικός τίτλος σπουδών. Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.

1995 Μεταπτυχιακός τίτλος σπουδών Ελληνικής Παλαιογραφίας. Scuola Vaticana di Paleografia, Diplomatica e Archivistica, Βατικανό.

1994-1995 Μεταπτυχιακά σεμινάρια Βυζαντινής Φιλολογίας και Ελληνικής Παλαιογραφίας. Facoltà di Lettere e Filosofia, Università di Roma “La Sapienza”, Ιταλία.

1992 Πτυχίο Ιστορίας. Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Φιλοσοφική Σχολή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ερευνητικά ενδιαφέροντα:

• Ελληνική Παλαιογραφία και Κωδικολογία. Καταλογογράφηση και μελέτη χειρογράφων κωδίκων, κωδικολογικές έρευνες, ιστορία βιβλιοθηκών.
• Αρχειακές έρευνες. Καταγραφή και μελέτη αρχειακών συλλογών του Αγίου Όρους και μονών του ελληνικού χώρου.
• Ιστορία του ελληνικού εντύπου βιβλίου, 15ος-19ος αιώνας. Καταγραφή συλλογών εντύπων διαφόρων βιβλιοθηκών του ελληνικού χώρου.

Επιλεγμένες δημοσιεύσεις:

• Restauro e rilegatura di manoscritti nel monastero di Patmos durante il periodo post-bizantino. Primi approcci, Le livre manuscrit grec: Écritures, matériaux, histoire. Actes du IX^e Colloque international de Paléographie grecque, Paris, 10-15 septembre 2018 (édités par Marie Cronier, Brigitte Mondrain), Travaux et Mémoires 24/1, Paris 2020, 575-611.
• Attività scrittoria presso il monastero atonita del Pantocrator durante i primi decenni dalla sua fondazione (seconda metà del sec. XIV), Griechisch-byzantinische Handschriften-forschung. Traditionen, Entwicklungen, neue Wege, (hrsg. Christian Brockmann, Daniel Deckers, Dieter Harlfinger, Stefano Valente), Berlin-Boston, De Gruyter 2020, Band 1, 233-247· Band 2, 779-788.
• “Monsieur le Ministre, je fais un catalogue de la bibliothèque de chaque couvent”: Minas Minoidis and the First Effort to Produce Systematic Catalogues of the Libraries of Mount Athos., Bibliothèques grecques dans l’Empire ottoman, (édité par André Binggeli, Matthieu Cassin et Marina Détoraki avec la collaboration d’Anna Lampadaridi), Brepols, Bibliologia 54, Turhout 2020, 399-410.
• Ένας βυζαντινός κατάλογος χειρογράφων στη Μονή της Πάτμου ελάχιστα γνωστός, Λόγιοι και Λογιοσύνη στο Βυζάντιο. Επιστημονικό Συμπόσιο προς τιμήν του καθηγητή Κώστα Ν. Κωνσταντινίδη, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, 26 Οκτωβρίου 2016 (επιστημονική επιμέλεια Παναγιώτης Γ. Αντωνόπουλος, Ηλίας Α. Γιαρένης, Δημήτριος Κ. Αγορίτσας), Θεσσαλονίκη 2019, 47-75, 243-249.
• Η βιβλιοθήκη της Μονής Παντοκράτορος κατά τον 15ο αιώνα. Περιεχόμενο, προσκτήσεις, απώλειες, Αγιορειτική Εστία. Στ’ Διεθνές επιστημονικό συνέδριο «Το Άγιον Όρος στον 15ο και 16ο αιώνα», Θεσσαλονίκη, 25-27 Νοεμβρίου 2011. Πρακτικά συνεδρίου, Θεσσαλονίκη 2012, 289-309.
• Αρχείο της Ι. Μ. Εσφιγμένου. Επιτομές μεταβυζαντινών εγγράφων, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών, Αθωνικά Σύμμεικτα 11, Αθήνα, 2008.
• Σταχώσεις και σταχωτές της Μονής Παντοκράτορος του Αγίου Όρους κατά τους 17ο και 18ο αι., Πρακτικά του διεθνούς συμποσίου «Το βιβλίο στο Βυζάντιο. Βυζαντινή και μεταβυζαντινή βιβλιοδεσία», Αθήνα, 13-16 Οκτωβρίου 2005, Βιβλιοαμφιάστης 3 (2008), 369-406.
• Κατάλογος των κωδίκων της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Τυρνάβου, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών, Πηγές 8, Αθήνα, 2007.
• Βιβλιοδέτηση και ανακαίνιση κωδίκων στη Μονή Παντοκράτορος του Αγίου Όρους τον δέκατο έκτο αιώνα, Σύμμεικτα, 17, 2005-2007, 279-320.
• Sul ritrovamento di un manoscritto del monastero di Εικοσιφοινίσσης, Επετηρίς της Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών 49, 1994-1998, 257-272, πιν. Θ-ΙΔ.